لوله ها از مهم ترین محصولات مورد استفاده در صنایع مختلف از جمله نفت، گاز، و پتروشیمی بوده و از این رو دارای اهمیت بسیاری است. برای انتخاب، طراحی، و استفاده از لوله ها لازم است تا از قطر اسمی لوله ها اطلاع داشته باشیم. در ادامه این مقاله به معرفی قطر اسمی و استاندارد مربوط به آن پرداخته می شود.
قطر نامی لوله چیست؟
برای طراحی و انتخاب لوله های صنعتی نیاز به دو پارامتر اساسی است. یکی از این پارامترها ضخامت جداره لوله، و دیگری قطر اسمی آن است. قطر نامی لوله یا قطر اسمی که به آن Nominal Pipe Size (NPS) یا DN گفته می شود، قطری است که مبنای محاسبات فنی و مهندسی قرار گرفته، و بر این اساس فشار وارد بر لوله، تنش ها، و سایر موارد مربوطه محاسبه می گردد. این پارامتر توسط سازمان بین المللی استاندارد مشخص شده و در اکثر کشورها مبنای محاسبات قرار گرفته است.
لازم به ذکر است که این قطر بر اساس اندازه گذاری اینچی بنا شده و با قطر خارجی یا داخلی لوله متفاوت است. قطر اسمی، در سایزهای پایین لوله کوچکتر از قطر بیرونی بوده و با افزایش سایز، این قطر به قطر بیرونی نزدیک می شود. به طور کلی، برای قطرهای نامی 14 اینچ و بالاتر، قطر نامی برابر با قطر خارجی بوده، اما برای سایزهای کوچکتر از 12 اینچ، این قطر کوچکتر از قطر بیرونی است.
کاربرد قطر نامی لوله
همانطور که بیان شد، قطر نامی لوله برای طراحی و ساخت لوله و همچنین انتخاب آن برای پروژه مورد نظر دارای اهمیت است. از طرفی تعیین این قطر به عنوان قطر مبنای طراحی و استاندارد سازی، باعث یکپارچگی تولید این محصول و خرید آسان تر آن برای مهندسان و پیمانکاران شده است.
بنابراین با در نظر گرفتن قطر اسمی لوله (NPS) و کلاس لوله یا همان (Schedule) می توان قطر خارجی لوله، ضخامت لوله، و قطر داخلی آن را محاسبه کرد. همچنین، از قطر نامی لوله برای تعیین ابعاد و استانداردهای مربوط به لوله ها استفاده می‌شود. این اندازه گذاری به عنوان یک مرجع استاندارد جهت تولید، طراحی، و استفاده از لوله ها در صنایع مختلف از جمله ساختمان سازی، صنایع نفت و گاز، آب و فاضلاب، و صنایع دیگر استفاده می شود.
استاندارد لوله ها
استانداردهای بسیاری از قطعات و تجهیزات مکانیکی از جمله لوله ها توسط انجمن مهندسان مکانیک آمریکا (ASME) تبیین شده است. این استانداردها جهانی بوده و در تمامی کشورها مورد استفاده قرار می گیرند. استانداردهای ASME B36.10M و ASME B36.19M نیز از جمله موارد مشخص کننده قطر اسمی لوله ها است.
استاندارد سازی لوله معیاری برای طراحی و انتخاب لوله با ابعاد مشخص، و به منظور عملکرد مطلوب و کاربرد مورد انتظار در صنعت است. استانداردهای گوناگونی برای سایز لوله ارائه شده است که ASME و استاندارد ASTM از جمله مهم ترین آن ها محسوب می شود. از زیر مجموعه های این استاندارد می توان به لوله های درزدار و بدون درز اشاره کرد.
علاوه بر استاندارد ASME می توان به استاندارد ASTM A53 و ASTM A106 نیز اشاره کرد که استاندارد ASTM A53 برای لوله های فولادی گالوانیزه، و استاندارد ASTME A106 مربوط به استاندارد لوله های فولاد کربنی است.
در جدول زیر قطر نامی لوله ها بر حسب اینچ و میلی متر نشان داده شده است. همچنین، قطر خارجی متناسب با هر قطر نیز برای کلاس استاندارد نیز بیان شده است:
NPS بر حسب اینچ | DN بر حسب میلیمتر | قطر خارجی بر حسب اینچ (میلی متر) |
1/8 | 6 | 0.405 (10.29) |
1/4 | 8 | 0.504 (13.72) |
3/8 | 10 | 0.675 (17.15) |
1/2 | 15 | 0.840 (21.34) |
3/4 | 20 | 1.050 (26.67) |
1 | 25 | 1.315 (33.40) |
1 1/4 | 32 | 1.660 (42.16) |
1 1/2 | 40 | 1.900 (48.26) |
2 | 50 | 2.375 (60.33) |
2 1/2 | 65 | 2.875 (73.02) |
3 | 80 | 3.500 (88.90) |
4 | 100 | 4.500 (114.30) |
6 | 150 | 6.625 (168.27) |
8 | 200 | 8.625 (219.08) |
10 | 250 | 10.75 (273.05) |
به منظور تبدیل سایز لوله اینچی به میلی متری، لازم است تا مقدار سایز NPS را در عدد 25 ضرب کرد. برای مثال، لوله ای با سایز اسمی 4 اینچ معادل 100 میلی متر خواهد بود. همچنین ضخامت قطر بیرونی این لوله برای کلاس استاندارد معادل 4.5 اینچ، یا 114 میلی متر است. (مطالعه بیشتر: فولاد زنگ نزن چیست)
اندازه و طول متداول لوله ها
لوله ها می توانند از نظر هندسه سطح مقطع به صورت دایره ای، مربع، مستطیل و بیضی تولید شوند؛ اما لوله های با مقطع دایره ای به دلیل مزایایی همچون خواص یکسان در تمامی جهات، دارای کاربرد بیشتری در صنعت بوده، و استفاده از سایر شکل های لوله به ندرت رخ می افتد.
لوله های با قطر بالا اغلب در کاربردها صنعتی که نیاز به انتقال سیالات با حجم بالا هستند استفاده می شود. از جمله این صنایع می توان به نیروگاه ها، صنایع نفت و گاز، کارخانه های سیمان، و کارخانه های مواد شیمیایی اشاره کرد. سایزهای پایین مانند 1، 2، 3 و 5 اینچ در صنایع کوچکتر، و اغلب سایزهای 8/1، 4/1 و 8/3 اینچ در خطوط مربوط به تجهیزات ابزار دقیق و آزمایشگاهی استفاده می شوند.
طول لوله های فلزی نیز همانند سایر پروفیل های فولادی در طول های 6 و 12 متری تولید می شوند. با این حال، با توجه به کاربرد و سفارش های خاص، می توان لوله هایی با طول های سفارشی نیز تولید کرد.
قیمت انواع لوله
یکی از پارامترهای تاثیرگذار بر قیمت لوله ها، سایز اسمی آن ها است؛ از این رو لوله های باقطر نامی بالا دارای قیمت بیشتری است. این موضوع به دلیل افزایش وزن لوله، و فراند ساخت آن می باشد. علاوه بر آن، کلاس لوله نیز باعث تغییر وزن لوله شده و بر قیمت آن تاثیر خواهد گذاشت.
از دیگر موارد مهم در قیمت گذاری لوله می توان به نوع لوله و فرایند ساخت آن از جهت درز دار بودن یا بدون درزی آن اشاره کرد. علاوه بر این موارد، تغییرات قیمت ارز و دلار و شرایط اقتصادی نیز بر قیمت لوله ها تاثیرگذار خواهد بود. از این رو برای دریافت قیمت روز انواع لوله های صنعتی می توانید با کارشناسان پردیس فولاد تماس بگیرید.
نتیجه گیری
لوله ها از جمله متریال های پر کاربرد در صنایع مختلف هستند؛ از این رو لازم است تا پارامترهای مهم آن ها معرفی شوند. یکی از مهم ترین پارامترهای این لوله ها، قطر اسمی یا قطر نامی آن ها است. این قطر با قطر داخلی یا خارجی لوله متفاوت بوده و معیاری برای طراحی، تحلیل، و انتخاب لوله ها است. از لوله های با قطر نامی بزرگ در صنایع بزرگی همچون نفت و گاز، و از قطرهای پایین در سایر صنایع کوچکتر استفاده می شود. از لوله های با سایزهای 8/1، 4/1 و 8/3 اینچ نیز اغلب برای ابزار دقیق و سیستم های کنترلی و جانبی استفاده می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره در خصوص خرید انواع لوله های صنعتی می توانید با کارشناسان پردیس فولاد تماس حاصل فرمایید.
